Teknolojinin yayıncılık sektörüne kazandırdıklarının başında modern matbaalardan sonra şüphesiz e-kitap geliyor. Bu olgu yayınevleri yerine teknoloji devleri tarafından yaratılmış ve yayıncılık sektörünün kontrolü dışında gelişmiş olsa da istatistikler e-kitapların gelecekte basılı kitapları tahtından indireceğini öngörüyor.
İlk E-Kitap
Aslında e-kitaplar sandığımızdan daha uzun süredir hayatımızda. İlk e-kitap 1971 senesinde Michael Hart tarafından başlatılan Gutenberg Projesi ile yaratıldı. O zamanki hedef 10.000 kitaplık bir elektronik kütüphane kurmaktı ve Hart’ın bu amaçla hazırladığı ilk kitap ise ABD Bağımsızlık Bildirisi’ydi. Hart, e-kitapları mümkün olan en fazla sayıda insana eğitim ulaştırmak için ütopik bir amaç olarak görüyordu. Bu nedenle Gutenberg Projesi’ndeki kitapların hepsi en kolay şekilde erişim sağlanması için basit yazı formatındaydı.
E-Kitap Ticarete Açılıyor
1993 senesinde BiblioBytes bir internet sitesi açarak e-kitapları online olarak satmaya başladı ve böylece finansal kâr amacıyla e-kitap işine giren ilk şirket oldu. 1994 senesinde Roy Hoy tarafından kurulan Fiction Works adlı yayınevinin amacı ise e-kitap üretmekti. Bunun ardından 1998 senesinde ilk e-kitap okuyucu olan NuvoMedia’nın sunduğu Rocket geldi. E-kitapları bilgisayardan bir kablo yardımıyla bu aygıta indirebilmek mümkündü. Aynı sene SoftBook ise 100.000 sayfa taşıyabilen SoftBook okuyucusunu piyasaya sürdü. Deri kılıflı bu alet, telefon sistemine dayalı bir katalog düzeni sunmakta ve grafik ile görselleri de desteklemekteydi.
Büyük yayıncılardan e-kitap dünyasına atılan ilk şirket Simon & Schuster oldu ve bu amaçla ibooks adlı yeni bir marka oluşturdu. Bu adımı sayesinde Simon & Schuster kitapları hem elektronik formatta hem de basılı olarak piyasaya süren ilk isim oldu. 2000 yılının Ocak ayında bilgisayarlar için ücretsiz bir e-kitap okuma yazılımı olan Glassbook yayınlandı. Glassbook’un en büyük adımı aynı senenin Mart ayında geldi ve Stephen King’in sadece bu platform için yazdığı romanı Bag of Bones, 48 saat içinde 500.000 kopya sattı. Bir e-kitap yayıncısının yorumuna göre Stephen King onların başarmasının yıllar süreceği işi bir hafta içinde başarmıştı.
Teknoloji devlerinin e-kitap atakları devam etti. 2000 yılının Ağustos ayında Microsoft e-kitap okuma yazılımı çıkardı ve aynı ay Amazon ile e-kitap satmak üzere güçlerini birleştirdiğini açıkladı. Online kitapçı, yeni Microsoft yazılımını kullanan okuyucuların bilgisayarlarına e-kitapları indirmelerini sağlıyordu.
2001 yılı yayıncıların e-kitap atakları ile geçti. Önce Random House, sonra da HarperCollins, Time Warner Books ve Penguin e-kitap markaları kurdular. İngiltere’de e-kitaplara özel bir bölüm hazırlayan ilk kitapçı ise WHSmith oldu. 2004 senesinde ise Sony kendi e-kitap okuyucusunu piyasaya sundu.
2007 senesi, Apple’ın iPhone’u, Amazon’un ise ilk Kindle’ı piyasaya sürmesi ile e-kitap pazarını sonsuza dek değiştirdi. 2009 senesinde Barnes & Noble yeni cihazları Nook’u tanıttı. 2010 e-kitaplar için önemli bir seneydi. Apple, iBooks ve iTunes’daki iBookstore ile birlikte iPad’i piyasaya sürdü ve bir aydan kısa sürede yarım milyon e-kitap satışı gerçekleştirdi. Google da aynı sene eBookstore’u yayına soktu. Amazon 2010’da e-kitap satışlarının ilk kez sert kapaklı kitap satışlarını geçtiğini duyurdu. Ocak 2011’e gelindiğinde ise e-kitap satışları diğer basılı kitap satışlarını da geride bırakmıştı. 2013 yılında Association of American Publishers, e-kitap satışlarının tüm ABD kitap satışları içinde %20’lik bir orana sahip olduğunu açıkladı.
E-Kitapların Dezavantajları
· E-kitapların telif oranları basılı kitaplardan daha yüksek. Basılı bir kitabın telifi %7 civarlarındayken e-kitap telifleri ortalama %25 civarında olabiliyor.
· E-kitaplar kütüphaneler için yeni sorunlar yaratıyor. Kütüphanelere satılan lisanslardaki sınırlamalar nedeniyle kitap okuyucuya ya kısıtlı bir süre için verilebiliyor ya da kitabın aynı anda verilebileceği okuyucu sayısı kısıtlanıyor. Kimi lisanslarda her iki kısıtlama birden yer alıyor.
· E-kitaplarda okuyucu mahremiyete sahip olmayabiliyor. Örneğin Amazon hangi kitabı okuduğunuzu, kitabı bitirip bitirmediğinizi, kaçıncı sayfasında olduğunuzu, hangi sayfada ne kadar zaman harcadığınızı ve hatta hangi satırların altını çizdiğinizi biliyor.
· Kobo, satın alınan kitapların %60’ının hiç okunmadığını açıkladı. Bu da e-kitap satış rakamlarının aldatıcı bir yanı olabileceğini gösteriyor.
· Okuyucular “kitap hissine” değer verdikleri için basılı kitapları tercih edebiliyor.
· 2016 yılından itibaren artan e-kitap fiyatları İngiltere başta olmak üzere pek çok gelişmiş ülkede basılı kitapların satış rakamlarında öne geçmesine neden oldu.
E-Kitapların Avantajları
· E-kitaplar çok daha fazla yazarın çok daha az maliyet ile sektöre girmesini sağlıyor. E-kitaplarla birlikte gelen print-on-demand gibi alternatif konseptler sadece yazarın değil, aynı zamanda yayınevlerinin de aldığı riski azaltıyor.
· İnsanlar e-kitap okuyucuları sayesinde tatilde ya da yolculukta çok daha fazla kitabı yanlarında taşıma şansı elde ediyor.
· E-kitaplar basılı kitaplara göre üç kat daha az hammadde ve 78 kat daha az su kullanıyor. Bu da e-kitapların daha çevre dostu olduğunu gösteriyor.
· E-kitapların maliyetleri basılı kitaplara göre daha düşük olabiliyor. E-kitaplar yayınevleri için matbaa, kâğıt, dağıtım ve depo gibi süreçleri ortadan kaldırıyor.
· Gutenberg Projesi gibi pek çok farklı kaynakta herkesin erişimine açık olan yüzlerce bedava kitap yer alıyor.
· Teknolojiye çok daha bağımlı olan yeni neslin genel nüfus içindeki oranı arttıkça, e-kitapların satışlarının da fiziksel kitapları geride bırakacağı düşünülüyor. Yani e-kitapların geleceği parlak.
· E-kitaplar özellikle çocuk kitapları sektöründe sesli okuma, videolar, fotoğraf galerileri, oyunlar, testler ve yapbozlar gibi pek çok interaktif içerik sunuyor.
E-kitapların geleceği, teknolojideki yenilikler ve yeni nesil ile oldukça parlak görünüyor. Yayınevleri e-kitap markalarına yatırım yapmaya devam ederken Amazon ve Apple gibi teknoloji devleri ise pastadaki paylarını korumak için sürekli kendilerini geliştiriyorlar. Gelişmekte olan ülkelerin de bu trendi yakalaması ile birlikte e-kitap sektörünü oldukça başarılı günler bekliyor.
Bol okumalı günler dilerim.
Derya Dinç
Comments